W głębi po prawej Kościół św. Jana w Gdańsku – gotycki kościół, dawniej parafialny, położony na Głównym Mieście w Gdańsku, przy ul. Świętojańskiej 50.

Jeden z najcenniejszych zabytków miasta.

Pierwsza wzmianka o istnieniu niewielkiej kaplicy pod wezwaniem św. Jana pojawiła się w 1358. Na pocz. lat 60. XIV w. o jurysdykcję nad kaplicą toczył się spór między proboszczami kościołów Mariackiego i św. Katarzyny. Mocą wyroku komtura gdańskiego Giselberta von Dudulsheima kaplica św. Jana stała się filią kościoła Św. Katarzyny. Jej rola wzrastała wraz z rozwojem północnej części Głównego Miasta. Pod koniec XIV w. pod względem wysokości obciążeń podatkowych kościół św. Jana znajdował na drugim miejscu, zaraz po Mariackim.

Od około 1360 trwała budowa trójnawowej świątyni. Prace prowadzono najpierw po stronie wschodniej, a następnie, od 1382, po zachodniej. Zakończone one zostały na pocz. XV w., przy czym zostawiono miejsce na wieżę, której powstanie planowano na później, podobnie jak sklepień, które tymczasowo zastąpił strop wykonany z belek.

W 1415 zaczęła się przebudowa korpusu wschodniego. Zbudowano nowe prezbiterium i transept. Rozpoczęto też stawianie wieży, ale budowę przerwał, wydany w 1453 przez Zakon Krzyżacki, zakaz stawiania tak wysokich budynków w okolicy zamku. Zakaz dotyczył także innych świątyń oraz ratusza.

Budowę sklepień i wieży dokończono jeszcze w trakcie wojny trzynastoletniej. Wtedy też kościół otrzymał formę, w jakiej istnieje do chwili obecnej.

W 1456, już po powrocie Gdańska do Polski, biskup kujawski Jan Gruszczyński dokonał podziału miasta na 6 parafii. Wówczas to świątynia stała się kościołem parafialnym.

W latach 1463–1465 kościół otrzymał sklepienia gwiaździste.

W ciągu XV i XVI w. cechy rzemieślnicze, zamożniejsze rodziny i bractwa ufundowały łącznie 13 ołtarzy, dedykowanych m.in. Najświętszej Maryi Pannie, św. Krzyżowi czy św. Jakubowi. Od poł. XVI w. kościół św. Jan stał się definitywnie świątynią luterańską i z biegiem czasu ołtarze te zaczęły znikać. W ich miejsce pojawił się w 1612 wielki kamienny ołtarz Abrahama van den Blocke’a, zachowany do dziś.

W 1543 r. wieżę kościelną strawił pożar. Zniszczenia usunięto po 24 latach. Niedługo potem pojawił problem ze stabilnością budowli. Zbyt ciężka i posiadająca zbyt słabe fundamenty świątynia zaczęła nierównomiernie osiadać na niestabilnym gruncie. Na niestabilność budowli miały także wpływ zbyt głębokie pochówki. Konstrukcję wzmacniano kilkakrotnie od końca XVI w., przez cały wiek XVII i XVIII. W międzyczasie około 1650 pojawiły się dwa barokowe domki po południowej stronie prezbiterium. W jednym z nich mieszkał kościelny, w drugim zaś diakonisy luterańskie. Domki te zostały zniszczone w 1945 r., odtworzono je w latach 2009-2010.

W latach 1680-1690 przy północnej stronie transeptu powstała biblioteka fundacji Zachariasza Zappio.

W 1823 rozebrana została sygnaturka uszkodzona w 1807 podczas oblężenia miasta (zrekonstruowana sygnaturka znalazła się ponownie na dachu wiosną 2012^[2]). W II poł. XIX w. uporządkowano otoczenie świątyni, a ją samą ogrodzono murem.

W marcu 1945 kościół spłonął. Po zakończeniu działań wojennych wypalony budynek kościoła przykryto dachem i zabezpieczono jego cenne sklepienia. Samą świątynię przeznaczono na lapidarium. W jego wnętrzu przechowywane były fragmenty rzeźb znajdowanych w ruinach, by po identyfikacji użyć ich do odbudowy gdańskiej starówki. Sam kościół natomiast nie został objęty planową rekonstrukcją Głównego Miasta.