Die geneigte Ebene Buchwalde am Oberländischen Kanal in Ostpreussen
Kanał Elbląski (niem. Oberländischer Kanal, pol. Kanał Oberlandzki) – żeglowna droga wodna na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Kanał bywa błędnie nazywany Kanałem Elbląsko-Ostródzkim lub Kanałem Ostródzko-Elbląskim. W 1978 fragment kanału został uznany za zabytek techniki, natomiast Rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 14 stycznia 2011 został uznany za pomnik historii. Kanał Elbląski w 2007 r. w plebiscycie „Rzeczpospolitej” został uznany za jeden z siedmiu cudów Polski.
Kanał Elbląski jest najdłuższym kanałem żeglownym w Polsce. Jego długość wynosi 84,2 km:
- odcinek jezioro Druzno – śluza Miłomłyn, długości 52,0 km
- odcinek Miłomłyn – Iława, długości 32,2 km
Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi 151,7 km, aczkolwiek można spotkać dane określające długość głównego szlaku wodnego na 127,5 km, a odnóg bocznych – na 65 km. Powiązana z Kanałem droga wodna Miłomłyn – Zalewo liczy 49,9 km.
Długość drogi wodnej między Ostródą a Elblągiem wynosi 82 km, natomiast między Ostródą a Iławą 48 km (w tym 31 km między Miłomłynem a Iławą). Łączna suma różnic poziomów na śluzach i pochylniach wynosi 103,4 m.
Parametry kanału:
- Minimalna szerokość: 7 m
- Promień osi łuku szlaku żeglownego – 70 m
- Szerokość najwęższej śluzy – 3,2 m (Śluza Ostróda)
- Głębokość tranzytowa – mniej niż 1,0 m
- Maksymalne wymiary jednostek pływających na wozach pochylni
- szerokość przy dnie jednostki – 2,6 m
- szerokość jednostki górą – 3,35 m
- długość jednostki – 26,8 m
- Śluza z największą różnicą poziomów – Miłomłyn 2,8 m
- Pochylnia z największą różnicą poziomów – Oleśnica 24,5 m
Kanał łączy jezioro Druzno z Drwęcą oraz z jeziorem Jeziorak. Z jeziora Druzno, poprzez rzekę Elbląg z Zalewem Wiślanym, a także przez Kanał Jagielloński, Nogat i Wisłę z Morzem Bałtyckim.
Część Kanału, od śluzy w Miłomłyn do Jeziora Drwęckiego, nosiła pierwotnie nazwę Kanału Oberlandzkiego, chociaż obecnie używana nazwa to również Kanał Elbląski. Z kolei odgałęzienie z Miłomłyna do jeziora Jeziorak nazywa się Kanałem Iławskim. Kanał Bartnicki (Ducki) łączy jezioro Ruda Woda (Duckie) z jeziorem Bartężek . Nad malowniczym jeziorem Bartężek leży niewielka wieś Tarda a obok zaś słynne obozowisko „Las Tardas”.
Przy budowie Kanału Elbląskiego wykorzystano jeziora leżące na różnych wysokościach między Ostródą i Zalewem Wiślanym. Różnica poziomów sięga 100 m. Osobliwością na skalę europejską jest zespół 5 pochylni, po których przetacza się statki na specjalnych platformach ustawionych na szynach. Zastosowane w tym celu szynowe urządzenia wyciągowe napędzane są mechanicznie siłą przepływu wody. Od kanału odgałęzia się kilka szlaków wodnych, m.in. Ostróda – jezioro Szeląg Mały, Ostróda – Jezioro Drwęckie – rzeka Drwęca – Wisła.
Ze względu na swoje walory przyrodnicze i kulturowe teren został objęty ochroną prawną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego.
