Heubude
Stogi (dawniej Sianki, Heibudy, niem. Heubude, Heybude, Heibuden) – osiedle administracyjne Gdańska, we wschodniej części miasta, położone na Wyspie Portowej. Pierwotna nazwa Stogów Heubude (hay – siano) oznaczała gospodarstwo bądź miejsce przechowywania siana.
Osiedle jak i cała dzielnica znajduje się na Wyspie Portowej. Stogi otoczone są od północy i wschodu Lasem Miejskim. Od północnego zachodu otaczają je Sączki – łąki pasa nadmorskiego. Od południa ogranicza je Martwa Wisła a na północy Zatoka Gdańska i pas wydm.
Na terenie Stogów znajduje się miejskie kąpielisko morskie oraz jedno z gdańskich jezior – Pusty Staw.
Niegdyś była to wieś rolniczo – rybacka. Stała się popularnym miejscem wypoczynku po utworzeniu bezpośredniego połączenia z Gdańskiem, za pomocą Mostu Siennickiego (otwartego 8 czerwca 1912). W roku 1914 tereny Stogów zostały włączone w granice administracyjne Gdańska. W latach 1925-1927 została zbudowana w pełni dwutorowa, o wysokiej przepustowości trasa tramwaju z centrum miasta do Stogów, zakończona pętlą w pobliżu plaży. W roku 1927 osiedle zostało połączone tą linią z centrum miasta i z pobliską plażą.
Na początku wieku XX motorówka kursowała na Stogi codziennie co godzinę, a w niedzielę, święta i w sezonie letnim co pół godziny. W 1912 roku do użytku oddano most zwodzony- Most Siennicki. W 1910 roku liczba mieszkańców Stogów wzrosła do 3 tysięcy, ale w sezonie letnim przyjeżdżało tu ponad 50 tysięcy turystów. Na przełomie XIX/XX wieku sezon plażowy rozpoczynał się 15 czerwca i trwał do 15 września. Plaża była czynna od godz. 6 rano do zmierzchu: bilet wstępu kosztował 10 pfenigów. Wieczorami zaś można było potańczyć w lokalu Manteuffla. Do brzegu morskiego prowadziła szeroka, wygodna droga, a nie opodal wybudowano drewniane łazienki. Niedaleko plaży powstała lipowa promenada, a przy niej przestronny lokal gastronomiczny. Fale morskie przecinał niedługi, drewniany pomost. W latach międzywojennych liczba turystów jeszcze wzrosła. Ulubionymi lokalami dla nich były wówczas: restauracja Krolla, leśna kawiarnia Albrechta, gospoda Karmera. W latach międzywojennych popularnością cieszył się Kurhaus Haudebude, Mayers Restaurant, Dunenschloss, Strandhalle. Najwięcej gości przybywało do „Kurhausu’’ przy jeziorze Pusty Staw, gdzie mogli wysłuchać koncertów muzycznych, popływać na łódkach i żagłówkach, pospacerować po promenadach leśnych, zobaczyć bociany, których stadko upodobało sobie dachy Stogów. Turyści zamieszkiwali też w willach „Silwana” i „Wiktoria”.
Wiek XX – w Wolnym Mieście Gdańsku
Pierwsze tramwaje wyruszyły na ulice Gdańska w 1896 roku. Na Stogi uruchomiono linię 4 dopiero w 1927roku. Tramwaj wyjeżdżał z Hanzaplatz (okolice Zieleniaka) i przez ulicę Długą i Długi Targ podążał do Siennej Huty- Haudebude, bo tak nazwano Stogi w polskim przewodniku turystycznym z 1939 roku. Latem tramwaje były przepełnione, szczególnie w niedziele panował na tej trasie ogromny ruch. Aby dostać się w Śródmieściu do tramwaju trzeba było wsiąść do tego wracającego z plaży, przejechać się do pętli przy Hanzaplatz i dopiero pojechać na plażę.
Plaża była bardzo szeroka (dopiero w latach 70-tych zmniejszono ją znacznie przeznaczając część pod roślinność wydmową). Wzdłuż niej prowadziła żwirowa promenada wraz z drogą dla rowerzystów ciągnąca się od Wisłoujścia do Górek Zachodnich. Stały przy niej biało pomalowane ławki. Naprzeciwko wejścia na kąpielisko strzeżone stała oszklona hala, gdzie sprzedawano napoje chłodzące. W połowie lat 30-tych zbudowano drugą halę- restaurację z daniami gorącymi. Amatorzy kąpieli i opalania się mogli przy wejściu sprawdzić zapisaną na słupie temperaturę wody i powietrza. Po prawej stronie plaży ciągnął się w morze długi pomost, a daleko od brzegu tkwiła trampolina i przymocowana do pala drewniana tratwa. Czasami plażowiczów zaskakiwał deszcz, wirująca chmura piasku, fatamorgana. Plażowicze mogli wracać daleko pieszo przez las do najbliższego przystanku przy Heidsee.
Przystań parowców osobowych znajdowała się przy Zielonej Bramie na Motławie. Organizowano rejsy przez cały rok co pół godziny na Stogi i do Sobieszowa. W okresie przedwojennym na Stogach była apteka, piekarnia, 4 restauracje, zakład budujący łodzie drogeria, sklepy mięne, 6 sklepów kolonialnych. W dzielnicy pracowali: dwaj lekarze, krawcowa, rybacy, dwaj fryzjerzy, dwaj stolarze, czterej szewcy. Mieszkańcy pracowali w gdańskich zakładach „Baltoil” w Wisłoujściu, W dzisiejszym ZNTK na Przeróbce, fabryce tytoniu, fabryce czekolady, zakładach rybnych, Zakładach obróbki bursztynu, a przede wszystkim w „Pasaniu” i przemyśle stoczniowym, w warsztatach żeglugi śródlądowej i w stoczni jachtowej (po 1945 roku stocznia Conrada).
W latach I Wojny Światowej na Stogach znajdował się szpital dla rannych żołnierzy niemieckich; ludność była dziesiątkowana przez epidemię grypy. Pamiątką z tych czasów był, wystawiony nad brzegiem jeziora pomnik poległych żołnierzy- mieszkańców Stogów(Przetrwał do 1945 roku). Ta wojna w odróżnieniu od 1945 roku toczyła się do końca bardzo daleko od Gdańska- Stogów, ale w jej wir- jak zawsze- zostali wciągnięci wszyscy. Na Przeróbce znajdował się duży obóz jeniecki dla Rosjan.
W roku 1945 nastąpiło kilkugodzinne bombardowanie Stogów i okolic, gdzie schroniły się niemieckie oddziały wojskowe i liczni uchodźcy. Była to ostatnia linia obrony niemieckiej. Straty sięgały 80% zabudowań. Między Gdańskiem a Krakowcem przerzucono przez Wisłę most pontonowy dla uciekinierów. Las na Stogach został zaminowany, drogi aż do morza zawalone były porzuconym sprzętem. W Wielką sobotę 31 marca 1945 roku Sowieci zajęli Stogi.
Za: „Mała ojczyzna Stogi, historia i współczesność” Dariusz Ostapowicz.