Gdańsk i okolice – Tempi passati.

Dlugie Ogrody Długie Ogrody

Długie Ogrody

Długie Ogrody (niem. Langgarten) – część Gdańskiej dzielnicy Śródmieście położona w osi ulicy o tej samej nazwie, nad Nową Motławą.

Położenie

Długie Ogrody położone są we wschodniej części dzielnicy Śródmieście, nad Nową Motławą poprzez którą graniczą z wyspami: Ołowianką i Wyspą Spichrzów. Od północy obszar ten graniczy z Sienną Groblą, od wschodu z Rudnem a od południa z Dolnym Miastem. Długie Ogrody położone są w okręgu historycznym Gdańsk.

Historia

Długie Ogrody zostały przyłączone w granice administracyjne miasta na przełomie XIV i XV w. Swoją nazwę zawdzięczają historycznemu kształtowi parceli – wąskich (kilka m) i długich (często ponad 100 m).

Od 1945 do 1989 ulica była częścią ul. Elbląskiej. Historyczną nazwę przywrócono przy okazji zmian nazw ulic związanych z transformacją ustrojową.

Przy ulicy znajdują się m.in. zabytkowa Brama Żuławska oraz zabytkowy kościół św. Barbary.

Zabudowa

Zabudowa Długich Ogrodów została w znacznej części zniszczona podczas walk o Gdańsk w marcu 1945. Zachowała się jedynie część budynków północnej pierzei ulicy, między Bramą Żuławską a kościołem św. Barbary.

Ulicę poszerzono do dwujezdniowego ciągu z miejscami parkingowymi pośrodku w latach 60. XX w. wyburzając w tym celu m.in. południową nawę kościoła św. Barbary. Pierzeję północną uzupełniono czteropiętrowymi blokami mieszkalnymi. Po południowej stronie ulicy, na tyłach dawnych ogrodów, postawiono punktowce z wielkiej płyty. Fragment pierzei południowej zabudowano w latach 90. XX w. historyzującymi kamienicami.

Po otwarciu Podwala Przedmiejskiego wraz z linią tramwajową, wycofano z ulicy tramwaje, kursujące dotąd od ulicy Łąkowej w kierunku Stogów i Przeróbki – torowisko rozebrano.

Historia

Zanim Długie Ogrody znalazły się w obrebie miejskich fortyfikacji, osiedlali się tu drobni rzemieślnicy reprezentujący kilka profesji typowych dla stoczniowo-portowego miasta (przede wszystkim dominowali powróźnicy). Bezpiecznie czuli się też tzw. partacze, odłączeni od cechów, przez co wykonujący rzemiosło nielegalnie.

Przez setki lat handlarze i rzemieślnicy mieli przy Długich Ogrodach doskonałe możliwości zbytu dla swoich usług i towaru. Aż do XIX w. w każdą środę i sobotę, było tam czynne wielkie targowisko. Po zasypaniu głębokiego kanału odwadniającego tutejszy trakt wiodący w kierunku wschodnim, ogromnie zyskał na urodzie. Pod koniec XVIII w. zasadzono efektowne szpalery drzew, wzdłuż których w okresie Jarmarku św. Dominika ustawiano stragany.

Odcinek Długich Ogrodów, który wychodził poza Bramę Żuławską, miał już w XVI w. swoją nazwę. Zwał się on ze słowiańska Knipawą, stąd też w zapiskach dawnych pamiętnikarzy wspomniana brama to Brama Knipawska. Brama ta wiodła do Królewca. Jednym z miast, składających się na królewiecką aglomerację, była (jak podaje Wacław Odyniec) właśnie Knipawa.

W Średniowieczu ten rejon miasta kojarzył się z kościołem i szpitalem św. Barbary. Szpitalik, do którego, prócz podróżnych, przywożono cierpiących flisaków, istniał tu już od 1387. Tuż przy nim znajdowała się niewielka kapliczka, na miejscu której w latach trzydziestych XV w. wzniesiono solidną świątynię halową. Przy kościele funkcjonowała szkoła i przytułek. Kompleks prawie doszczętnie spłonął w 1499. W XVIII w. dobudowano do gotyckiej świątyni nawę południową.

W latach 1751-1760 przy Długich Ogrodach wzniesiono jedyny niegdyś w Gdańsku kompleks pałacowy, zbudowany wg projektów włoskiego architekta. Siedzibę miał tam niegdyś polski magnat, Jerzego Wandalina Mniszcha, który odkupił kompleks od Mikołaja Wojciecha Weihera. Po wkroczeniu do miasta wojsk napoleońskich, urządzono tu komendę miasta. Rezydował w niej w 1810, jako gość hr. Jeana Rappa – ówczesny minister wojny Księstwa Warszawskiego – książę Józef Poniatowski. Pałac rozebrano w 1906. W gdańskim Muzeum Narodowym zachowały się jedynie zdobiące niegdyś bramę wjazdową rzeźby dłuta Johanna Heinricha Meissnera.

Przy Langgarten 74 mieścił się konsulat generalny Rosji (1926-1941).

Na terenie osiedla w latach 1820-1830 adaptowano bądź przebudowywano całe kwartały na obiekty wojskowe. Jeden z nich, budynek dawnych koszar piechoty, został w końcu XX w. pieczołowicie odrestaurowany i zaadaptowany na potrzeby Akademii Muzycznej.

 

21650E Danzig. Blick von Mattenbuden. No 21 650.

Danzig. Blick von Mattenbuden. No 21 650.

Wydawca: Dr. Trenkler Co. Wydana: Leipzig Numer: 21650 Nadana w dniu: 28.09.1903

Widok na Wyspę Spichrzów z lewej strony. Z prawej ulica „Szopy”. Od przynajmniej 1379 roku tą ulicę nazywano Mattenbuden.

Określenie to składa się z dwóch rzeczowników ‚Matte’ = mata oraz ‚Bude’ = szopa. Tak więc chodzi tu o ulicę nad brzegiem Motławy, przy której stały szopy, w których wiązano maty potrzebne w obrocie zbożem.

Pierwszy z mostów to nieistniejący dzisiaj  „Most na Szopy” (Mattenbudenbrücke) a drugi to „Most Stagiewny”. Za Mostem Stagiewnym ul. Szopy przechodzi w ul Szafarnia (Schafarei)

 

WS41E Danzig – Mattenbuden und Schaferei

Danzig – Mattenbuden und Schaferei

Wydawca: Ch. L. i. B. Wydana: Brak Numer: 783 Nadana w dniu: Brak

Z lewej Wyspa Spichrzów a po prawej ulica „Szopy”. Od przynajmniej 1379 roku tą ulicę nazywano Mattenbuden.

Określenie to składa się z dwóch rzeczowników ‚Matte’ = mata oraz ‚Bude’ = szopa. Tak więc chodzi tu o ulicę nad brzegiem Motławy, przy której stały szopy, w których wiązano maty potrzebne w obrocie zbożem.

Za mostem Stagiewnym ul. Szopy przechodzi w ul Szafarnia (Schafarei)

WS55E Danzig – Blick von der Mottenbudenbrucke. No 7 585.

Danzig – Blick von der Mottenbudenbrucke. No 7 585.

Wydawca: Louis Glaser Wydana: Leipzig Numer: 7 585 Nadana w dniu: 11.03.1903

Most Stągiewny – most w Gdańsku nad Opływem Motławy i  łączy od wschodu Wyspę Spichrzów z Długimi Ogrodami.

Przy moście znajduje się zabytkowa Brama Stągiewna. Kształt jej baszty kojarzył się dawnym Gdańszczanom ze stągwiami. Stąd wzięła się nazwa zarówno mostu jak i ulicy Stągiewnej, która rozpoczyna się na zachodnim przyczółku mostu. Na wschodnim przyczółku znajduje się zbiegowisko ulic: Szafarnia, Długie Ogrody i Szopy.

Do II wojny światowej most był zwodzony i biegła po nim linia tramwajowa z Głównego Miasta na Stogi.

Poniżej to samo ujęcie ale wydane na pocztówce przez  Stengel & Co. G.m.b.H w Dresden-Berlin (numer 8 038, nadana 05.06.1900)

 

 

 

 

WS10E Danzig – Seepackhof

Danzig – Seepackhof

Wydawca: Ch. L. i. B. Wydana: Berlin Numer: 743D Nadana w dniu: Bez obiegu

Nowa Pakownia (Neuer Packhof, Seepackhof), magazyn zbudowany 1750 przy Schäferei 7 (ul. Szafarnia), w miejsce wcześniejszego spichlerza z 1690.

Kontrolowane tu były przez inspektorów celnych wszystkie tego typu przesyłki przechodzące przez port gdański.

Obok (pod nr. 8–10) mieściła się siedziba prus. Dyrekcji Ceł i Akcyzy (1854 Provinzial-Steuerdirektion und Hauptzollamt), a pod nr. 11, w powstałym 1794–97 budynku do 1886 znajdowała się siedziba władz rejencji gdańskiej (Königliche Regierung). Po przeniesieniu na Neugarten 12–16 (ul. Nowe Ogrody) jej byłą siedzibę wykupił resort finansów i przebudował na biura celne i podatkowe, tworząc z n.p. jeden kompleks administracyjny. W 1921–39 mieścił się tam Urząd Celny II WMG (Landeszollamt), 1939–45 urząd niem.

Obecnie hotel „Gdańsk”  oraz restaurację Brovarnia z minibrowarem.

Za: www.encyklopedia.gda.p

WS11E Danzig – An der neuen Mottlau. Jdeal 1.

Danzig – An der neuen Mottlau. Jdeal 1.

Wydawca: Danziger Jdeal Numer: 1

Z lewej Stara Pakownia  (Das Packhaus, Seepackhof). Spichlerz, między Münchengasse (ul. Żytnia) i Judengasse (ul. Spichrzowa), z frontem nad Nową Motławą (ul. Motławska 5).

Magazyn drobnicy, towarów opakowanych (paczki, worki, bele, w odróżnieniu od towarów masowych przechowywanych w spichrzach), zbudowany 1649 z polecenia q Rady Miejskiej przez  Georga Strakowskiego w celu rozwiązania problemu dłuższego magazynowania tego typu produktów. Jednokondygnacyjna, wzniesiona we wczesnobarokowej konstrukcji szkieletowej z użytkowym poddaszem, składała się z 4 podobnych segmentów, każdy przykryty oddzielnym, dwuspadowym dachem z 4 szczytami, otoczona murem z 3 bramami. Zniszczona 1945, nieodbudowana.

Za: www.encyklopedia.gda.p

Danzig. Langarten, Blick von dem Milchkannenturn. No 21 665.

Danzig. Langarten, Blick von dem Milchkannenturn. No 21 665.

Wydawca: Dr. Trenkler Co. Wydana: Leipzig 1904 Numer: 21665 Nadana w dniu: 18.07.1912

Widok na dzielnicę Długie Ogrody z Mostu Krowiego. W głębi po lewej kościół Św. Barbary.

Most Stągiewny – most w Gdańsku nad Opływem Motławy. Most łączy od wschodu Wyspę Spichrzów z Długimi Ogrodami.

Przy moście znajduje się zabytkowa Brama Stągiewna. Kształt jej baszty kojarzył się dawnym Gdańszczanom ze stągwiami. Stąd wzięła się nazwa zarówno mostu jak i ulicy Stągiewnej, która rozpoczyna się na zachodnim przyczółku mostu. Na wschodnim przyczółku znajduje się zbiegowisko ulic: Szafarnia, Długie Ogrody i Szopy.

Do II wojny światowej most był zwodzony i biegła po nim linia tramwajowa z Głównego Miasta na Stogi.

Poniżej ten sam widok na pocztówce wydanej przez Gebr. Freymann G.m.b.H  (Wydana: Danzig;  Numer: 19 366;  Nadana w dniu: 05.09.1918)

 

 

Danzig. St. Barbarakirche. No Dzg 148.

Danzig. St. Barbarakirche. No Dzg 148.

Wydawca: Dr. Trenkler Co. Wydana: Leipzig 1908 Numer: Dzg. 148 Nadana w dniu: Bez obiegu

Kościół św. Barbary w Gdańsku – jest obecnie świątynią parafialną. Ma długość 36 m, szerokość 18 m, wysokość 10 m. Powierzchnia użytkowa wynosi 648 m². Czterdziestometrowa wieża góruje nad Długimi Ogrodami. Umieszczone w niej trzy spiżowe dzwony to dar votum kapłanów diecezji magdeburskiej.

Nowa ściana powstała po wyburzeniu nawy południowej jest ozdobiona nowoczesnymi witrażami ze szkła hutniczego projektu Barbary Massalskiej. Współczesny jest też wystrój prezbiterium. Kościół zdobi siedem zabytkowych rzeźb przekazanych przez Muzeum Narodowe w Gdańsku.

  • 1387 – Przy Długich Ogrodach, poza obrębem miejskim powstał szpital dla zakaźnie chorych z kaplicą pod wezwaniem św. Barbary, określaną jako Barbara Capella, podporządkowany kościołowi Najświętszej Panny Marii.
  • 1436 – Kaplica św. Barbary została przebudowana. Otrzymała założenie halowe, dwunawowe, bez prezbiterium.
  • 1456 – Decyzją biskupa kujawskiego Jana Gruszczyńskiego w dniu 28 stycznia kaplica szpitalna św. Barbary podniesiona została do rangi kościoła parafialnego (jednego z sześciu w Gdańsku), przy którym powstała szkoła parafialna.
  • 1499 – Kościół spłonął. Pożary niszczyły go w latach 1537 i 1545. Został odbudowany i wzmocniony przyporami. Po odbudowie zmiany w religijności gdańszczan spowodowały przekształcenie świątyni na kościół luterański.
  • 1619-1620 – Wieża kościoła zwieńczona została renesansowym hełmem. Wieżę zdobił zegar zamontowany w 1613 roku.
  • koniec XVI w. – Organistą był tu kompozytor Piotr Drusiński.
  • 1726-1728 – Kościół uzyskał dodatkową od strony południowej nawę w stylu barokowym.
  • 1746-1747 – 39-głosowe organy zbudował wybitny gdański organmistrz Andreas Hildebrandt.
  • 1788 – Szkołę przy kościele św. Barbary przekształcono z łacińskiej na niemiecką.
  • 1806-1807 – W kościele umiejscowiono szpital wojskowy i magazyny.
  • 1945 – W wyniku działań wojennych zawaliły się ściany szczytowe, górna kondygnacja wieży oraz dachy, a wraz z nimi większość sklepień w północnych kaplicach oraz w arkadach oddzielających nawy. Zniszczeniu uległy też cenne organy.
  • 1956 – Rozpoczęto odbudowę kościoła.
  • 1959 – Świątynię przejął kościół katolicki.
  • 1961 – Odbudowano kościół bez nawy południowej (decyzję o rozbiórce nawy podjęto w 1966 roku).
Danzig – Barbarakirche.

Danzig – Barbarakirche.

Wydawca: Drwesar Berlag Numer: 13 091

Kościół św. Barbary w Gdańsku – jest obecnie świątynią parafialną. Ma długość 36 m, szerokość 18 m, wysokość 10 m. Powierzchnia użytkowa wynosi 648 m². Czterdziestometrowa wieża góruje nad Długimi Ogrodami. Umieszczone w niej trzy spiżowe dzwony to dar votum kapłanów diecezji magdeburskiej.

Nowa ściana powstała po wyburzeniu nawy południowej (ma pocztówce widok kościoła jeszcze z istniejąca nawą)  jest ozdobiona nowoczesnymi witrażami ze szkła hutniczego projektu Barbary Massalskiej. Współczesny jest też wystrój prezbiterium. Kościół zdobi siedem zabytkowych rzeźb przekazanych przez Muzeum Narodowe w Gdańsku.

  • 1387 – Przy Długich Ogrodach, poza obrębem miejskim powstał szpital dla zakaźnie chorych z kaplicą pod wezwaniem św. Barbary, określaną jako Barbara Capella, podporządkowany kościołowi Najświętszej Panny Marii.
  • 1436 – Kaplica św. Barbary została przebudowana. Otrzymała założenie halowe, dwunawowe, bez prezbiterium.
  • 1456 – Decyzją biskupa kujawskiego Jana Gruszczyńskiego w dniu 28 stycznia kaplica szpitalna św. Barbary podniesiona została do rangi kościoła parafialnego (jednego z sześciu w Gdańsku), przy którym powstała szkoła parafialna.
  • 1499 – Kościół spłonął. Pożary niszczyły go w latach 1537 i 1545. Został odbudowany i wzmocniony przyporami. Po odbudowie zmiany w religijności gdańszczan spowodowały przekształcenie świątyni na kościół luterański.
  • 1619-1620 – Wieża kościoła zwieńczona została renesansowym hełmem. Wieżę zdobił zegar zamontowany w 1613 roku.
  • koniec XVI w. – Organistą był tu kompozytor Piotr Drusiński.
  • 1726-1728 – Kościół uzyskał dodatkową od strony południowej nawę w stylu barokowym.
  • 1746-1747 – 39-głosowe organy zbudował wybitny gdański organmistrz Andreas Hildebrandt.
  • 1788 – Szkołę przy kościele św. Barbary przekształcono z łacińskiej na niemiecką.
  • 1806-1807 – W kościele umiejscowiono szpital wojskowy i magazyny.
  • 1945 – W wyniku działań wojennych zawaliły się ściany szczytowe, górna kondygnacja wieży oraz dachy, a wraz z nimi większość sklepień w północnych kaplicach oraz w arkadach oddzielających nawy. Zniszczeniu uległy też cenne organy.
  • 1956 – Rozpoczęto odbudowę kościoła.
  • 1959 – Świątynię przejął kościół katolicki.
  • 1961 – Odbudowano kościół bez nawy południowej (decyzję o rozbiórce nawy podjęto w 1966 roku).
Danzig – Blick auf Langgarten. No 19 809.

Danzig – Blick auf Langgarten. No 19 809.

Wydawca: Dr. Trenkler Co. Wydana: Leipzig Numer: 19 809 Nadana w dniu: Bez obiegu

Ul. Długie Ogrody. Widok w kierunku Wyspy Spichrzów. Od prawej widoczne budynki komendantury i kościoła Św. Barbary. Na końcu ulicy widoczna Brama Stągiewna (Milchkannenturm).

W latach 1751-1760 przy Długich Ogrodach wzniesiono jedyny niegdyś w Gdańsku kompleks pałacowy, zbudowany wg projektów włoskiego architekta. Siedzibę miał tam niegdyś polski magnat, Jerzego Wandalina Mniszcha, który odkupił kompleks od Mikołaja Wojciecha Weihera. Po wkroczeniu do miasta wojsk napoleońskich, urządzono tu komendę miasta. Rezydował w niej w 1810, jako gość hr. Jeana Rappa – ówczesny minister wojny Księstwa Warszawskiego – książę Józef Poniatowski. Pałac rozebrano w 1906. W gdańskim Muzeum Narodowym zachowały się jedynie zdobiące niegdyś bramę wjazdową rzeźby dłuta Johanna Heinricha Meissnera.